خطر تماس روغن با کپسول اکسیژن؛ هشدار مهم برای ایمنی صنعتی

🧯 مقدمه: خطری پنهان در دل کارگاه‌ها

در بسیاری از صنایع، استفاده از گازهای صنعتی از جمله اکسیژن، یک بخش جدایی‌ ناپذیر از عملیات روزمره است. اما یکی از مهم‌ ترین و در عین حال نادیده گرفته‌ شده‌ ترین خطرات، تماس چربی، گریس یا روغن با تجهیزات اکسیژن است. این تماس می‌ تواند در کسری از ثانیه، موجب آتش‌ سوزی یا انفجار مرگبار شود.

❗ چرا تماس روغن با اکسیژن خطرناک است؟

اکسیژن، به‌ خودی‌ خود ماده‌ ای قابل اشتعال نیست، اما به عنوان یک عامل اکسید کننده بسیار قوی شناخته می‌ شود. زمانی که این گاز خالص با ترکیبات آلی مانند روغن، گریس یا حتی چربی پوست تماس پیدا می‌ کند، واکنشی شیمیایی با انرژی بالا شکل می‌ گیرد که منجر به تولید سریع گرما، شعله، یا حتی انفجار می‌شود.

نکته فنی: در حضور فشار بالا (مثلاً شیر کپسول صنعتی)، حتی مقدار ناچیزی روغن می‌ تواند با اکسیژن واکنش انفجاری ایجاد کند. این نوع واکنش در استانداردهای بین‌ المللی با عنوان oxygen fire hazard شناخته می‌ شود.

🔍 حادثه واقعی: وقتی یک قطره گریس، حادثه‌ ساز شد

در سال ۲۰۱۸، یکی از کارگران صنعتی در آمریکا هنگام باز کردن شیر کپسول اکسیژن با دستکش آلوده به گریس، موجب انفجار شیر شد. شعله‌ ای ناگهانی از محل اتصال خارج شد و کارگر دچار سوختگی درجه ۳ شد. بررسی‌ ها نشان داد که تنها علت حادثه، باقی‌ ماندن چربی روی سطح دستکش بوده است.

منبع: NIOSH – Firefighter Fatality Investigation Report F2018-07

✅ دستورالعمل ایمنی کار با کپسول اکسیژن

در ادامه، به مهم‌ ترین اقدامات ایمنی برای جلوگیری از حوادث ناشی از تماس روغن با اکسیژن اشاره می‌ کنیم:

🔸 قبل از شروع کار:

• دست‌ ها را با شوینده‌ های فاقد چربی شستشو دهید
• از دستکش نخی تمیز، خشک و عاری از چربی استفاده کنید
• ابزارها و اتصالات را از نظر وجود گریس یا روغن بررسی نمایید
• شیر و درپوش کپسول را از آلودگی‌ های احتمالی پاک‌ سازی کنید

🔸 هنگام کار:

• از تماس مستقیم دست با اتصالات یا شیر کپسول پرهیز کنید
• هیچ‌ گونه روان‌ کننده، کرم یا گریس در محیط استفاده نکنید
• عملیات جوشکاری یا تعمیرات روغنی را دور از کپسول انجام دهید
• دمای محیط کار را کنترل و تهویه مناسب برقرار کنید

🔸 پس از پایان کار:

• دستکش، ابزار و لباس کار را بررسی و در صورت آلودگی تعویض کنید
• کپسول را در محل امن و تهویه‌ شده نگهداری کنید
• برچسب «ممنوعیت استفاده از چربی» را روی کپسول یا محل نصب کنید
• گزارش‌ های بازرسی و نگهداری را به‌روز کنید

📚 منابع علمی

• OSHA. (2023). Oxygen Use and Fire Hazards
• NIOSH. (2018). Firefighter Fatality Report F2018-07
• CGA G-4.1-2018 – Cleaning Equipment for Oxygen Service
• NFPA 99 – Chapter 5, Gas and Vacuum Systems

🟢 جمع‌بندی

در محیط‌ های صنعتی، رعایت ایمنی در کار با اکسیژن یک الزام حیاتی است. روغن و اکسیژن نباید حتی لحظه‌ای با هم ترکیب شوند. آگاهی، آموزش و رعایت دقیق دستورالعمل‌ها، می‌تواند از بروز حوادث جبران‌ناپذیر جلوگیری کند.

مرکز تخصصی HSEDATACENTER.IR با هدف ارتقای فرهنگ ایمنی، آموزش‌ های حرفه‌ ای و محتوای استاندارد مطابق با مقررات OSHA و NFPA را به صنایع ارائه می‌ دهد. برای دریافت آموزش‌ های تخصصی ایمنی گازهای فشرده با ما در ارتباط باشید.

برای دانلود TBM این موضوع از طریف باکس دانلود اقدام کنید.