واژگان ایمنی حریق
ایمنی حریق + تعاریف و اصطلاحات
در این مقاله آموزشی از سری مقالات مرکز اطلاعات HSE می خواهیم در مورد تعاریف و اصطلاحات مربوط به حوزه ایمنی حریق برای شما مطالبی را عنوان کنیم.
- آتش
- نقطه شعله زنی یا Flash Point
- نقطه آتش گیری یا Fire Point
- درجه اشتعال یا Ignition Temperature
- تفاوت انفجار و احتراق
- هدایت یا Conduction
- جابجائی یا Convection
- تشعشع یا Radiation
- تماس شعله یا Flame Contact
1- آتش (اولین اصطلاح در بحث ایمنی حریق):
آتش عبارت است از یک سری عملیات شیمیائی و اکسیداسیون سریع حرات زای مواد قابل اشتعال (واکنش های گرمازا) که معمولا به صورت گرما و شعله ظاهر می شود. وقوع هر آتش نیازمند به زمینه های فیزیکی و شیمیائی محل وقوع دارد. اصولا عوامل موثر در ایجاد آتش سوزی متعدد می باشند ولی برای ایجاد آتش 4 عامل زیر ضروری هستند:
- اکسیژن
- حرارت (گرما)
- مواد قابل اشتعال
- واکنش های زنجیره ای
2- نقطه شعله زنی یا Flash Point:
درجه حرارتی است که در آن درجه حرارت، یک ماده سوختنی مایع (یا اینکه در حال تبدیل شدن به مایع باشد) به اندازه کافی بخار می گردد و به محض نزدیک شدن جرقه یا شعله به آن باعث شعله ور شدن و شروع حریق می شود. در بحث ایمنی حریق موادی با شعله زنی کمتر از 37.8 درجه سانتی گراد، بسته به استانداردی که اعمال می گردد قابل اشتعال، و مایعاتی با نقطه شعله زنی بالای این دما قابل احتراق تلقی می شوند.
ساده ترین آزمایش برای تعیین آن در تجهیزات ظرف درباز، نمونه را درون ظرف ریخته و حرارت می دهند و هر چند درجه یک بار، شعله ای را از روی سطح آن عبور می دهند. نقطه اشتعال اندازه گرفته شده در حقیقت با تغییر ارتفاع شعله از سطح مایع متفاوت خواهد شد. در ارتفاع مناسب اغلب نقطه دمائی متناظر را ثبت می کنند. در ادامه بحث ایمنی حریق باید این را بگوئیم که نقطه شعله زنی در واقع یک مقیاس تجربی و عملی است تا اینکه یک پارامتر فیزیکی اساسی باشد.
باید بدانیم که در مورد گازها و بخارت هلاوه بر نقطه شعله زنی، حداقل و حداکثر تراکم قابل انفجار برای آنها نیز تعریف شده است. در صورتی که تراکم گاز و بخار به آن حد برسد، با تماس شعله یا در حرارت شعله زنی، گاز یا بخار سریعا آتش می گیرد و در محفظه های بسته سبب انفجار می گردد. این حدود تارکم شامل حداقل تراکم قابل انفجار و حداکثر تراکم قابل انفجار است.
3- نقطه آتش گیری یا Fire Point در ادامه بحث ایمنی حریق + تعاریف و اصطلاحات
نقطه آتش گیری بیان کننده حداقل دمای مورد نیاز برای شروع حریق در یک مخلوط مایع – بخار در فضای مفروض می باشد که در نزدیکی سطح مایع توسط یک شعله محرک باعث آتش گیری آن برای مدت حداقل 5 ثانیه می شود ولی الزاما به معنای ادامه حریق نیست. نقطه آتش گیری بالاتر از نقطه شعله زنی بوده و حدودا 10 درجه سانتی گراد بیش از نقطه شعله زنی برای مواد مختلف می باشد.
4- درجه اشتعال یا Ignition Temperature
در این بحث یعنی ایمنی حریق یک اصطلاح دیگری داریم به نام درجه اشتعال یا درجه خود به خود سوزی کمترین درجه حرارت مورد نیاز جهت ادامه احتراق ماده سوختنی یا آتش گیر آن بدون محرک خارجی می باشد. درجه اشتعال برای هر سوخت درجه حرارتی است که انرژی محرکه آن اجزاء متشکله مولکول های ماده را از هم جدا می سازد. این درجه برای جامدات، مایعات و حتی بخارات قابل تعمیم است. در این حرارت بخار کافی برای ادامه حریق تولید می شود.
مثلا در سوختن بنزین درجه اشتعال درجه ای از حرارت است که می تواند باعش شکستن پیوندهای آن برای تشکیل شعله گردد. لازم به ذکر است که درجه اشتعال از درجه آتش گیری هر ماده بالاتر است.
5- تفاوت انفجار و احتراق در ادامه بحث ایمنی حریق
انفجار عبارت از آزاد شدن انرژی با سرعت زیاد است که نتیجه اکسیداسیون سریع است. تفاوت احتراق و انفجار بخاطر میزان انرژی حاصله نیست بلکه مربوط به سرعت تولید انرژی است. مثلا احتراق بنزین 11500 کالری به ازاء هر گرم و ماده منفجره TNT فقط 2674 کالری به ازای هر گرم انرژی تولید می کند. ولی این انرژی در یک پنج هزارم ثانیه آزاد می شود. و یک سانتی متر مکعب از TNT معادل 9000 سانتی متر مکعب گاز تولید می کند. بین میزان مصرف اکسیژن برای تولید انرژی حرارتی در سوخت ها تفاوت قابل ملاحظه ای وجود ندارد و معمولا به ازای هر لیتر مصرفی برای سوختن 4.74 کیلو کالری انرژی تولید می گردد.
6- هدایت یا Conduction
در ادامه بحث واژگان و اصطلاحات ایمنی حریق می پردازیم به واژه هدایت. این روش توسط هدایت دیوارها، فلزات و سطوح مابین مواد احتراقی که دارای هدایت های مختلف می باشند صورت می گیرد و نیازی به گسترش و یا تماس شعله ندارد. مقاومت مصالح به هدایت گرما در این روش اثر قابل توجهی در کنترل حریق دارد.
هر چه تراکم مصالح بیشتر باشد مقاومت در برابر گسترش حریق بیشتر خواهد بود و بالطبع پیشرفت حریق را به تاخیر می اندازد. مقاومت دیوار ها از میزان مقاومت در برابر حریق با واحد ساعت مقاومت بیان می گردد. وجود فضای خالی بین دو محیط دارای مواد اشتعال پذیر یا فضا در بین دیواره های جدا کننده، برای به تاخیر انداختن انتقال حرارت بسیار مطلوب می باشد.
7- جابجائی یا Convection
خوب دوستان در ادامه بحث واژگان و اصطلاحات حوزه ایمنی حریق می رسیم به واژه جابجائی. هوای بسیار گرم می تواند در داخل یک بنا منتشر شده و باعث حریق های ثانویه گردد. این نوع انتقال بیشتر حالت صعودی دارد. در اماکنی که به صورت طبقاتی هستند اعم از شهری و یا صنعتی لازم است تدابیر پیش گیرانه برای جلوگیری از این نوع گسترش آتش در طراحی ابتدائی بنا مد نظر قرار کیرد.
8- تشعشع یا Radiation
در این نوع انتقال حرارت توسط طیف مادون قرمز و از طریق تابش از شعله یا سطوح داغ به سطوح قابل اشتعال مجاور صورت می گیرد. و سطوح مسطح شده با ورقه های فلزی و استفاده از رنگ روشن و مقاوم به حرارت می تواند از انتقال به این روش بکاهد.
9- تماس شعله یا Flame Contact
خوب دوستان آخرین واژه ای که در بحث ایمنی حریق در این نوشته از سایت می خواهیم برای شما بیان کنیم واژه تماس شعله است. شعله می تواند سطوح یا مواد قابل اشتعال مجاور را تحت تاثیر قرار داده و موجب گسترش آتش گردد.
از باکس پائین این نوشته می توانید پی دی اف این مطلب را دانلود کنید.
در ادامه ببینید فیلم نقطه شعله زنی یا Flash Point
مطالب پیشنهادی برای شما:
دانلود تمام استاندارد های NFPA
نحوه تعویض و ریست شستی اعلام حریق
دیدگاهتان را بنویسید