ارگونومی ابزار دستی

ابزارهاي دستي از آغاز بشريت تاكنون مورد استفاده قرار گرفته اند و همواره در ارگونومي از اهميتي ويژه برخوردار بوده اند. ابزارها نيرو را متمركز و منتقل كرده و در كارهايي مانند بريدن، خرد كردن، تراشيدن و سوراخ كردن، انسان را ياري مي كنند. در سدة اخير ابزارهاي دستي دستخوش دگرگوني هايي شده اند. امروزه بسياري از ابزاها برقي هستند. نيرويي كه به وسيله ابزارها توليد ميشود بيشتر است و به اين دليل، احتمال آسيب ها نيز افزايش يافته است. ابزارهاي دستي بايد:

ابزارهاي دستی و رعايت اصول ارگونومی در طراحی

ابزار دستي بايد:

1. براي كار مورد نظر مناسب باشد.
2. با استفاده كننده و دست او تناسب داشته باشد.
3. هنگام استفاده موجب آسيب استفاده كننده نشود.

اصول ارگونومی ابزار دستی

1- مچ ها را صاف و مستقیم نگه دارید.

توانايي گرفتن ابزار با پنج انگشت، زماني كه مچ نسبت به موقعيت جغرافيايي، انحراف پيدا كرده يا خم شده به ميزان زيادي كاهش مي يابد. پس ابزار كار بايد به صورتي طراحي شوند كه اپراتور قادر باشد آنرا بدون خم كردن مچ دست، محكم در دست گرفته و با مهارت با آن كار كند. انحراف بيش از حد مچ، بخصوص زماني كه شيئي با پنج انگشت گرفته شده باشد به تاندونها و اعصاب مياني مچ فشار وارد مي سازد. وقتي اين عمل به طور مكرر صورت پذيرد تاندون ها تحت تأثير قرار گرفته متورم مي شوند و فشار اين ناحيه را افزايش ميدهند. نتيجه آنچه كه رخ ميدهد به سندرم تونل كارپال معروف است.

يكي از فاكتورهاي مهم در كاهش انحراف دست طراحي پست كار و سطح ارتفاع كار به گونه اي است كه در انجام فعاليتهاي طولاني مدت خم شدن مچ به حداقل مقدار خود برسد.كاربرد زير مچيها در چنين شرايطي نه تنها اين انحراف را كاهش خواهد داد، بلكه مي تواند رفت و برگشت خون به دست را آسان تر كند.

2- از بازدهی به عضله در حالت استاتيك خودداري نماييد.

زماني كه ابزار سنگين براي مدت هاي طولاني نگهداشته شوند يا وقتي كه كار بايد به صورتي كه آرنج به حالت باز يا در بالا قرار دارد صورت بگيرد، بازدهي عضلات در حالت استاتيك رخ مي دهد كه در نتيجه آن خستگي دست ها، ساعد و شانه پيش ميآيد. هم عضلات و هم مفاصل متأثر شده و باعث ناراحتي هاي عضلاني يا سختي در مفاصل مي شود كه خود مي تواند مانع از توانايي كار اپراتور گردد. زماني كه طبيعت كار حذف باردهي استاتيك به عضله را غيرممكن يا همراه با صرف انرژي ميكند، جهت كم كردن خستگي استراحت هاي متوالي يا چرخش كار مي تواند راه حل خوبي را فراهم كند. از عوارض كار استاتيك خستگي دردناك عضله و ضايعات تروماي تجمعي CTD و همچنين ناراحتي هاي تاندون ها و تحليل مفاصل مرتبط مي باشد. در اين راستا براي پيشگيري از مشكلات مطرح مي بايستي وزن ابزار در حداقل ممكن طراحي شود.

3- از تمركز فشار و استرس در بافت نرم كف دست اجتناب كنيد.

تمركز استرس ناشي از طراحي غيرمناسب ابزار دستي باعث تنش و فشار بركف دست يا انگشتان شده و عبور جريان و عملكرد عصبي آن را مختل مي سازد. مثالي از اين گروه ابزارها انبردست هاي شيارداري هستند كه به علت تفاوت در ابعاد دست افراد كاربر، انگشتان گروهي از آنها بر روي برآمدگي هاي دسته ابزار قرار گرفته و ضايعات ياد شده را باعث مي شوند.

4- نيروي لازم جهت چنگش يا محكم گرفتن ابزار كاهش يابد.

هر چه تلاش بيشتري جهت چنگش و حفظ و كنترل ابزار اعمال شود، احتمال بالقوه ضايعه، بيشتر خواهد شد. هنگامي اعمال نيرو موثرترين حالت خود را دارد كه نيرو به صورت فشاري وارد شود نه به صورت اصطكاكي، بنابراين هنگامي كه نيرو به طور عمود بر محور دستگيرة استوانه اي شكل اعمال شود موثرتر از زماني خواهد بود كه در راستاي محور دستگيره اعمال مي شود.

5- حد چنگش به ميزان مناسب حفظ شود.

هنگام استفاده از ابزاري مانند انبردست، قيچي و انبر قابليت دست در وارد آوردن نيرو، حد يا ظرفيت چنگش آن وسيله نام دارد. براي ايجاد يك چنگش مناسب، نوك انگشتان نيرويي تا 4 الي 5 برابر نياز دارد و چنانچه اين عمل، بارها تكرار شود باعث آماس و ورم تاندون ها در مچ و ساعد مي شود.

6- لبه هاي تيز، نقاط درگيركننده (نيشگون گيرنده) و حركات عقب برگرداننده انگشت اجتناب كنيد.

ابزار دستي نبايد داراي لبه هاي تيز يا برآمدهاي كه مي تواند بر دست فشار آورد، و ايجاد تاول كرده و يا فشارهاي بي مورد به اعصاب و رگ هاي دست وارد كند، باشد. وقتي دو بازوي ابزار به هم نزديك مي شوند بايد فضايي بين اين بازوها وجود داشته باشد تا از نيشگون غيرعمدي انگشتان ممانعت شود. وقتي از اين گونه ابزارها در كارهاي تكراري استفاده مي شود بايد از وسايلي مانند فنر جهت بازكردن ابزار بعد از هر بار استفاده كمك گرفت تا از حركات عقب برگرداننده انگشتان اجتناب شود.

7- از انجام اعمال ماشه اي با انگشت اجتناب كنيد.

حالتي كه به انگشت ماش هاي معروف است زماني ايجاد مي شود كه يك انگشت مكرراً براي كار با يك ماشه استفاده گردد. اين حالت به خصوص زماني كه دسته ابزار بزرگ باشد پيش مي آيد و كار در حالتي كه تنها نوك انگشت خم شده و مفاصل مياني به حالت مستقيم باقي مي ماند، صورت ميگيرد. انگشت ماشه اي باعث مي شود كه افراد به طور دائم انگشت را كشيده نگه دارند.

8- دست ها را از حرارت و سرما محافظت كنيد.

دسته هاي ابزار بايد دست ها را از حرارت و يا سرماي توليد شده بوسيله ابزار محافظت كنند. تماس حرارتي معمولاً از موتورهاي الكتريكي يا حرارت توليد شده بوسيله ابزار جوشكاري يا وسايلي كه چسب هاي داغ يا بتونه هاي داغ را تزريق مي كنند، رخ مي دهد. دسته هاي لاستيكي، پلاستيكي يا چوبي معمولاً براي محافظت دست از حرارت توليد شده توسط اين وسايل مناسب مي باشند.

9- از ارتعاش بیش از حد جلوگیری نمائید.

استفاده طولاني مدت از وسايل مرتعش مي تواند باعث كاهش گردش خون در دست ها و انگشتان و نهايتاً سندرم سفيد انگشتي گردد. دسته هاي پلاستيكي فشرده كه به جاي دسته هاي فلزي يا چوبي استفاده مي شود، مي توانند انتقال ارتعاش را كاهش دهند. چنانچه نتوان به اندازه كافي ارتعاش را كاهش داد، كاهش زمان تماس بوسيله روش هاي نوبتكاري، مناسب مي باشد.

10- از دستكش هاي مناسب استفاده كنيد.

اغلب در كارخانجات از دستكش ها به عنوان محافظت كننده دست از عوامل زيان آور محيط كار استفاده مي شود. در هنگام كار با دستكش، هم قدرت و هم مهارت كاهش مييابد. دستكش هايي كه به دست شل هستند و يا ضخيم مي باشند نيز مخاطرات زيادي را باعث مي شوند. دستكش هاي مخصوص كار بايد در اندازه هاي گوناگوني ساخته شوند تا به اندازه دست هاي مختلف بخورند و از اثرات مضر دستكش ها بكاهند. دستكش ها همواره بايد تميز نگهداشته شوندتا از اثراتي كه روغن ها يا ديگر محرك هاي وارد شده به دستكش ها روي پوست ايجاد ميكند، جلوگيري كنند و يا چنانچه ذرات تحريك كننده وارد دستكش ها شود مانع از تماس آنها با پوست شوند.

نكات كاربردي براي انتخاب ابزار آلات خوب

1. كاهش نيرو و فشار لازم براي گرفتن ابزار
2. استفاده از ابزار برق به جای ابزار دستی به منظور کاهش درگیری دست و مخاطرات بعد از آن
3. جلوگیری از حرکات تکراری انگشتان یا حداقل کاهش این حرکات و به حداقل رساندن متوسط نیروی مورد نیاز برای نگه داشتن دکمه روشن و خاموش ابزار برقی
4. اجتناب از استفاده از انگشت شست برای فعال سازی ابزار و استفاده از دو یا سه انگشت برای فعال سازی ابزار برقی
5. حداکثر نیروی گرفتن ماشه نباید بیشتر از 1.5 کیلوگرم باشد.
6. انتخاب ابزارهائی که دستگیره هایشان اصطکاک بیشتری دارد، دسته هائی از جنس لاستیک فشاری و فوم سلول بسته
7. طول دسته ها باید بین 11.4 تا 14 سانتی متر باشد، اگر از دستکش استفاده می شود هم حداقل 1.3 سانتی متر بیشتر باشد.
8. ابزار آلاتی را انتخاب کنید که قطر دسته شان 3.2 تا 4.4 سانتی متر و ترجیحا 3.8 سانتی متر باشد، برای کارهائی که به دقت زیادی احتیاج دارند از دیته ای با قطر 0.8 الی 1.5 سانتی متر استفاده کنید.