ایمنی و بهداشت در مهد کودک

ایمنی و بهداشت در مهد کودک

مقدمه

امروزه بشر در تمامی فعالیت های روزمره زندگی خود، با شکل های گوناگونی از خطرات مواجه است. شناسایی خطرات و جلوگیری از آنها آدمی را بر آن داشته تا برای کم کردن خسارات جانی و مالی ناشی از حوادث طبیعی و غیرطبیعی اقداماتی را انجام دهد. اقدامات برای کاهش صدمات در سه مرحله زیر انجام می شود:

1. قبل از وقوع حادثه
2. به هنگام وقوع حادثه
3. بعد از وقوع حادثه

تعاریف:

تعریف ایمنی: در فرهنگ لغت، ایمنی به معنای امنیت، آسایش، سلامتی و غیره آمده است. اما تعریف علمی آن عبارت است از میزان درجه دو بودن از خطر.

خطر: خطر شرایطی است که دارای ظرفیت آسیب رساندن به افراد، تجهیزات و ساختمان ها، ازبین بردن مواد یا کاهش کارایی در اجرای یک وظیفه از پیش تعیین شده است.

همه ساله تعداد زیادی از بچه ها و دانش آموزان در اثر بی احتیاطی یا بی توجهی به موارد ایمنی دچار حوادث ناگوار می شوند. اما با رعایت برخی اصول ساده و پیش پاافتاده می توان از بروز بسیاری از حوادث ناگوار پیش گیری نمود.

رعایت نکات ایمنی در مدرسه، محل کار و خانه یک اصل بدیهی و مسلم است ولی رعایت ایمنی در برخی از موارد اهمیت بیشتری پیدا می کند. رعایت نکات ایمنی در هنگام بازی کودکان در مراکز پیش از دبستان به دلایل زیر انجام می شود:

• کاهش خطر در اثر کنجکاوی کودکان
• جلوگیری از بروز حوادث ناگوار برای کودکان
• جلوگیری از آسیب و صدمات جدی برای کودکان )مرگ یا نقص عضو دائم(

مهم این است که بدانیم صدمات برای کودک در نتیجه محیط ناایمن و نیز ناشی از کنجکاوی کودک به خصوص زمانی که سعی در تقلید از بزرگ ترها را دارد، رخ می دهد. دانستن اینکه چه خطراتی کودکان را تهدید می کند و حوادث برای کودکان، کجا و چه وقت و چگونه رخ می دهد، در ایجاد و کاربرد راهکارهای مراقبتی و محافظتی از کودکان بسیار ضروری و ثمربخش است.

خطرات احتمالی در صورت غیرایمن بودن مراکز پیش از دبستان

دانستن اینکه چه کسانی، در چه محلی، چه زمانی و چگونه در معرض خطر هستند، به مراقبت و ایمنی آنها کمک شایانی خواهد کرد. کودکان در مراکز پیش از دبستان در معرض انواع صدمات زیر هستند:

• جراحات جزئی مانند بریدگی ها، خراش و کبودی
• صدمات شدید مانند آسیب به سر، شکستگی استخوان، آسیب داخلی، دررفتگی و یا صدمات دندانی
• مسمومیت
• غرق شدن
• سوختگی
• خفگی

مطالعات مختلف نشان داده است که حوادث و آسیب ها در بین کودکان ٢ تا ٥ سال بیشتر رخ می دهد و نرخ حوادث در بین دختران و پسران تفاوتی ندارد. البته در پسران ٥ ساله، تعداد حوادث بیشتر می شود، زیرا فعالیت فیزیکی پسران در این سن بیشتر است.

حوادثی که در نتیجۀ رفتارهای خاص کودکان برای آنها رخ می دهد، شامل موارد زیر است:

سقوط و افتادن: بیشترین میزان صدمات مربوط به سقوط و افتادن کودکان است حدود ٥٠ تا ٦٠ درصد حوادث سقوط در محوطه های بازی رخ می دهد. سقوط از مبلمان، پله ها و پنجره ها در مرکز پیش از دبستان نیز ممکن است رخ دهد.

بازی های تهاجمی: بازی های همراه با مبارزه، هل دادن، برخورد باهم، پرتاب اجسام، گاز گرفتن و چنگ زدن و غیره باعث ایجاد حادثه برای کودکان می شود.

برخورد با اشیا: کودکان ممکن است با اشیایی مانند تجهیزات متحرک زمین بازی، مبلمان، بخش هایی از ساختمان، گیاهان، اسباب بازی ها و غیره برخورد کنند و صدمه ببینند.

برخورد با اشیای برنده، داغ و مواد شیمیایی: کودک ممکن است توسط یک لبه تیز، دچار بریدگی، با اجسام و مایعات داغ، دچار سوختگی و با مواد شیمیایی و سمی، مسموم شود.

حوادث ترافیکی: کودکان در معرض صدمات ناشی از حوادث ترافیکی مانند برخورد بادوچرخه، ماشین و غیره هستند.

نتایج آمارها نشان داده است که میزان رخداد حوادث در بهار و تابستان بیشتر است، زیرا در این فصول فعالیت کودکان در فضای باز زیادتر می شود. همچنین در اواخر صبح و اواخر بعد از ظهر که کودکان گرسنه و خسته هستند، حوادث برای کودکان بیشتر رخ می دهد. در این اوقات، اغلب مربیان، به دلیل مشغلۀ بیشتر، نظارت کمتری بر کودکان دارند.

ایمنی فضای بسته در مراکز پیش از دبستان

استفاده از ساختمان های معمولی و مسکونی برای احداث مراکز پیش از دبستان و رعایت نکردن شرایط ایمنی موجب می شود که در صورت بروز حوادثی از قبیل زلزله، آتش سوزی و بارندگی های شدید مخاطرات جبران ناپذیری برای کودکان فراهم سازد. از این رو رعایت موارد ضروری در تأمین ایمنی این دسته مراکز در کاهش آسیب های ناشی از حوادث، بسیار اهمیت دارد. مواردی که در صورت توجه به آن می توان محیط ایمن تری برای کودکان ایجاد نمود، به صورت آیین نامه در کتاب همراه هنرجو آورده شده است.

آشپزخانه بخش مهمی از مراکز پیش از دبستان است. آشپزخانه دارای اجاق گاز و آب گرم کن می باشد که رعایت نکات ایمنی را در این مکان نسبت به بقیه مهدکودک از اهمیت بیشتری برخوردار می کند.

کمک های اولیه مربوط به جراحات ناشی از افتادن

سقوط و افتادن بزرگ ترین عامل آسیب کودکان در مراکز پیش از دبستان است. بسیاری از کودکان آسیب دیده از این نوع حوادث، به مراقبت های پزشکی نیاز پیدا می کنند. اولین کار در مراکز پیش از دبستان، اقدام های مراقبتی و پیشگیرانه از وقوع حوادث است.

مهم ترین اقدامات در این زمینه شامل موارد زیر است:

• ضمن حفظ خونسردی، هرچه سریع تر درخواست کمک شود (با اورژانس ١١٥ تماس بگیرید.(
• وضعیت تنفس کودک را بررسی کنید. اگر کودک دیگر نفس نمی کشد، فوراً عملیات احیا با انجام تنفس دهان به دهان آغاز شود.
• تا رسیدن نیروهای امدادی، مصدوم را حرکت ندهید.
• اگر بیمار تنفس دارد و استفراغ نمی کند، گردن مصدوم را با دست در وضعیت افقی در راستای ستون فقراتش نگه دارید.
• اگر بیمار استفراغ می کند، با دست، گردن مصدوم را در راستای ستون فقرات ثابت نگه دارید و بیمار را به سمت راست یا چپ بچرخانید؛ به طوری که گردن همواره در محور ستون فقرات حفظ شود.
• در صورت وجود شکستگی، عضو آسیب دیده به وسیله آتل ثابت نگه داشته شود.
• در صورت وجود خونریزی، زخم را می توان با فشار مستقیم توسط یک پارچه تمیز و استریل بپوشانید، سپس محل مورد نظر بانداژ شود. مصدوم با پتو پوشانده شود.

ایمنی سیم کشی و برق داخل ساختمان

به دلیل اقتصادی بودن تولید انرژی الکتریکی و همچنین قابلیت تبدیل آن به انرژی های دیگر، اهمیت آن افزایش پیدا کرده است. ولی خطرات این انرژی بر روی بدن انسان هرگز تغییر نخواهد کرد و استفاده از آن همیشه و در همه جا با خطراتی روبه رو بوده است.

ایمنی سیم کشی: تمامی اقدامات ایمنی و فنی را که در سیم کشی ساختمان برای پیشگیری از آتش سوزی، برق گرفتگی و غیره انجام می شود، ایمنی سیم کشی می گویند.

برق گرفتگی: عبور جریان برق از بدن را برق گرفتگی می گویند. به عبارت دیگر برق گرفتگی یا شوک الکتریکی عبارت از آسیب رسیدن به بافت های بدن به دنبال عبور جریان الکتریسیته است.

علائم عمومی برق گرفتگی عبارت اند از:

• تنفس سریع و کوتاه
• سوختگی پوست
• گیجی و رفتار آشفته
• از دست رفتن هوشیاری به صورت گذرا
• اختلال در عملکرد قلب و مغز

صدمات برق گرفتگی

عبور جریان برق از بدن باعث تولید گرمای شدید و سوختگی اعضای داخلی بدن نیز می شود، ولی تنها سوختگی پوست دیده می شود. اصولاً عبور جریان الکتریکی از درون هر بافت دارای فعالیت الکتریکی ممکن است باعث اختلال فعالیت آن عضو شود. مهم ترین این خطرات به شرح زیر است:

صدمات جسمی: تماس موجودات زنده با هادی جریان الکتریکی و عبور این جریان از بدن شخص باعث برق گرفتگی می شود؛ در نتیجه موجب از دست دادن جان انسان، ایجاد معلولیت و یا سوختگی می گردد.

آتش سوزی: اتصال کوتاهی که در مسیر جریان برق رخ می دهد، باعث ایجاد جرقه و سوختن لوازم الکتریکی و همچنین آتش سوزی می شود که با خسارات زیادی همراه است. برق گرفتگی ممکن است در نتیجه یکی از موارد زیر رخ دهد:

الف) تماس مستقیم: در این نوع برق گرفتگی، شخص مستقیماً با یکی از سیم های برق تماس پیدا می کند.

ب) تماس غیرمستقیم: در این نوع برق گرفتگی، شخص با قسمت های فلزی دستگاه های برقی که اتصال بدنه پیدا کرده اند تماس پیدا می کنند. 

ضرورت و اهمیت کنترل ایمنی سیم کشی برق ساختمان در مراکز پیش از دبستان

با پیشگیری از حوادث برق و رعایت اصول حفاظت و ایمنی می توان حوادث ناشی از آن را به نحو قابل ملاحظه ای کاهش داد. مهم ترین نتایج رعایت اصول حفاظت و ایمنی در مراکز پیش از دبستان شامل موارد زیر است.

• کاهش حوادث برق گرفتگی
• کاهش صدمات سوختگی کودکان
• کاهش خطرات آتش سوزی
• کاهش معلولیت های جسمی
• کاهش هزینه های درمانی
• کاهش خسارت های ساختمانی
• کاهش هزینه های مالی

تحقیقات نشان می دهد که پنجاه درصد از برق گرفتگی ها در اثر تماس مستقیم با سیم حامل برق در حمام، استخر، حیاط، زیرزمین، پارک ها و یا مکان های مرطوب بوده که جریان برق به طور مستقیم از بدن افراد عبور کرده است. بقیه موارد به دلیل فرسودگی سیم ها و یا عایق نبودن صحیح دستگاه های برقی، صنعتی و خانگی و یا سیم کشی های نادرست اتفاق افتاده است.

استانداردهای ایمنی سیم کشی و برق ساختمان در مراکز پیش از دبستان

حفاظت توسط سیم زمین: در این حفاظت، قسمت های فلزی بدنه دستگاه های برقی که شخص آنها را لمس می کند، توسط یک سیم به زمین وصل می شوند. در این صورت اگر دستگاهی اتصال بدنه پیدا کند، جریان برق به جای عبور از بدن شخص از طریق سیم بدنه به زمین متصل می شود. زیرا مقاومت سیم زمین (سیم ارت) بسیار کمتر از مقاومت بدن شخص است.

حفاظت توسط عایق کاری: در این حفاظت، تمام قسمت هایی که امکان اتصال برق با بدن انسان را دارد، عایق می کنند. در مورد دستگاه هایی که ساکن هستند، می توان کف زمین را عایق کاری نمود. ولی در دستگاه های قابل حمل با متحرک مانند مته برقی، جاروبرقی و غیره برای جلوگیری از برق دار شدن بدنه فلزی آنها، کارخانه سازنده دستگاه را با یک لایه اضافی دیگر عایق می کند. در این روش نیازی به اتصال زمین وجود ندارد.

حفاظت توسط ولتاژ کم: در این حفاظت، ولتاژهای کمتر از ٥٠ ولت که برای انسان خطرناک نیست، برای حفاظت استفاده می شود. این ولتاژ توسط یک ترانسفورماتور کاهنده با دور سیم پیچ جداگانه استفاده می شود. این روش در دستگاه های پزشکی، اسباب بازی های الکتروموتوری و غیره به کار می رود.

حفاظت توسط کلید محافظ جان: اساس کار در این روش این است که در صورت کار عادی دستگاه، اختلاف جریانی بین سیم های رفت و برگشت وجود ندارد. اما درصورتی که دستگاه اتصال بدنه پیدا کند، اختلاف جریانی بین سیم های رفت و برگشت به وجود می آید که باعث می شود تا مدار را قطع نماید. این وسیله به اندازه ای حساس است که می تواند جریان های نشتی کوچک که باعث عمل کردن (بریدن) فیوز نمی شود ولی می تواند برای شروع یک آتش سوزی یا برق گرفتگی کافی باشد، حس نماید و منبع تغذیه را در چند دهم یا صدم ثانیه قطع کند. استفاده از این سیستم ایمنی در همه ساختمان ها توصیه می شود.

مهم ترین اصول ایمنی مربوط به کاربرد برق و وسایل برقی در ساختمان شامل موارد زیر است:

1) سیم کشی برق ساختمان باید با رعایت شرایط ایمنی و فنی و فقط به صورت زیر کار انجام گیرد، حتی المقدور از به کار بردن کلید و پریز در اتاق های درس و راهروها احتراز شود، از جعبه تقسیم های فلزی قفل دار استفاده گردد و در موارد ضروری نیز کلید و پریزها در ارتفاعی نصب شود که در دسترس کودکان نباشد.

2) از عبور دادن سیم از زیر فرش یا موکت که احتمال برخورد پای افراد با آن و یا پوشیدن سیم وجود دارد، خودداری شود. زیرا ممکن است در اثر عبورو مرور مداوم افراد از روی سیم، صدمه دیده و حالت عایق بودن خود را از دست بدهد.

3) اگر پریزهای برق در ارتفاع پایینی از دیوارها قرار دارد (کمتر از ١١ ٠ تا ١٢ ٠ سانتی متر)، توسط درپوش های ایمنی مسدود شوند.

4) از رها کردن سیم برق و وسایل الکترونیکی در دسترس کودکان خودداری شود.

5) هنگام تعویض لامپ سوخته یا شکسته حتماً کلید چراغ خاموش گردد و با استفاده از فازمتر ازقطع جریان برق اطمینان حاصل شود.

6) هنگام شست و شوی کف آشپزخانه، باید وسایل برقی از برق جدا شود و از پاشیدن آب روی کلیدها و پریزها و همچنین وسایل برقی اجتناب شود.

7) سیم های برق باید دارای روپوش عایق باشد و از پیچیده شدن آنها به دور اشیای تیز و برنده جلوگیری شود.

8) از یک پریز برق برای چند وسیله برقی استفاده نشود.

9) سیم های پوسیده و زخمی وسایل الکتریکی تعویض شود.

10) اگر دوشاخه یک وسیله برقی شکسته است، هرچه سریع تر با یک دوشاخه سالم تعویض شود.

11) درحال کار با برق دقت شود که زیرپای فرد مرطوب نباشد و چوب خشک یامواد پلاستیکی که عایق خوبی هستند، در زیر پا قرار گیرد. قبل از روشن کردن هر وسیله برقی یا وصل کلید از خشک بودن کامل دست ها اطمینان حاصل شود.

12) در محیط های مرطوب مانند حمام و دست شویی از وسایلی مثل بخاری برقی، سشوار یا ماشین لباس شویی استفاده نکنید.

13) در هنگام طوفان و رعد و برق لوازم برقی حساس مثل تلویزیون، یخچال، رایانه، خاموش و از پریز جدا شوند.

در مراکز پیش از دبستان باید آموزش هایی به منظور آشنایی کودکان با خطرات مربوط به برق و دست کاری کلید و پریزها، دست کاری بخاری ها، روشن کردن کبریت، سوزاندن کاغذ، دویدن و برخورد با شیشه های در و پنجره، نحوۀ خروج از اتاق درس درصورت بروز سانحه، طرز خروج از میان دود و فرود از پلکان و امثال آن ارائه شود.

کمک های اولیه مربوط به برق گرفتگی

مرحلۀ اول: شخص برق گرفته را باید از منبع برق جدا کرد. این عمل با قطع کردن کلید مدار یا قطع فیوز صورت می گیرد. اگر نتوان برق را قطع کرد، باید شخص را توسط یک عایق از منبع برق جدا کرد. برای این کار می توان با استفاده از مادۀ نارسانا (مانند یک تکه چوب خشک) منبع برق را از مصدوم دور کرد. یا با پیچاندن یکپارچه خشک به دور دست خود، لباس مصدوم را گرفت و به سمت محل امنی انتقال داد تا از ناقل برق جدا شود. هرگز نباید قبل از جدا کردن شخص از منبع برق مستقیما به مصدوم دست زد. پس از جداکردن مصدوم از منبع برق، دست زدن به آن مانعی ندارد.

مرحله دوم: بعد از جدا نمودن مصدوم باید علائم حیاتی شخص برق گرفته را بررسی کرد. اگر مصدوم نبض داشت اما نفس نمی کشید، باید تنفس مصنوعی را شروع کرد. همچنین باید به سرعت با پزشک و اورژانس تماس گرفت.

ایمنی سیستم گرمایشی و سرمایشی

هر انسانی ممکن است در دما و رطوبت خاصی، احساس راحتی و آرامش داشته باشد. حساسیت افراد، سطح سلامت، جنس، میزان فعالیت و سن برروی استانداردهای آسایش و راحتی مؤثر است. حدودی که با توجه به تغییر عرض جغرافیایی درنقاط مختلف کشور برای شرایط آسایش درون ساختمان پیشنهاد شده است، بین 21.5 تا 29 درجه سانتی گراد در تابستان و ٢٠ تا 7/ 25 درجه سانتی گراد در زمستان است. حدود رطوبت نسبی هوا در این دو فصل نیز ٣٠ الی ٦٥% پیشنهاد شده است.

به طور کلی برای حفظ و تأمین سلامتی کودکان و جلوگیری از اتلاف انرژی، حرارت داخل ساختمان در فصول سرد حدود ١٨ درجه سانتی گراد و در فصول گرم ١٩ درجه سانتی گراد و رطوبت ٤٠ درصد توصیه شده است.

تعریف سیستم گرمایشی و سرمایشی

سیستم گرمایشی: به فرایند افزایش دما، گرمایش می گویند. سامانه ها و دستگاه های گوناگونی برای گرم کردن ساختمان وجود دارد؛ مانند بخاری ها، شومینه، رادیاتورها، فن کویل ها، پکیج شوفاژ دیواری، تهویه مطبوع و امثال آنها که به وسیله آنها فرایند گرمایش انجام می گیرد.

سیستم سرمایشی: به فرایند کاهش دما، سرمایش می گویند. دستگاه های گوناگونی برای تولید سرمایش در ساختمان ها وجود دارند که متداول ترین آنها کولر آبی، کولر گازی و دستگاه تهویه مطبوع هستند.

روش ایمن در تأمین گرمایش و سرمایش ساختمان

یکی از روش های ایمن در تأمین گرمایش و سرمایش در یک ساختمان استفاده از سیستم های تهویه مطبوع است. تهویه مطبوع به سیستمی گفته می شود که بتواند سه فاکتور رطوبت، دما و سرعت جریان هوا را کنترل کند. به صورت کلی تمام سیستم های تهویه مطبوع بر یک سیال استوارند که گرما و سرما را به محل مورد نظر منتقل می کنند. براساس نوع سیال می توان انواع سیستم های تهویه مطبوع را به موارد زیر تقسیم کرد:

• سیستم تهویه مطبوع تمام هوا
• سیستم تهویه مطبوع تمام آب
• سیستم هوا آب

به هر حال انتخاب نوع وسیله گرمایشی علاوه بر اقلیم منطقه، اقتصادی بودن وسیله گرمایشی نیز مؤثر است. اگر چه تهویۀ مطبوع و یا روش های گرمایشی از کف و دیوار برای ساکنین بسیار ایمن هستند، اما در بعضی موارد به دلایل فنی یا اقتصادی قابل استفاده نیستند.

ضرورت و اهمیت کنترل ایمنی سیستم گرمایشی و سرمایشی

مهم ترین دلایل کنترل ایمنی سیستم گرمایشی و سرمایشی در مراکز پیش از دبستان شامل موارد زیر است:

1) تنظیم شرایط محیطی فضاهای آموزشی (نور، صدا، دما و رطوبت) از مهم ترین اصول آموزش و پرورش صحیح است.

2) در شرایط حرارتی و رطوبتی مناسب کودکان و دانش آموزان با کارایی و دقت بیشتری فعالیت می کنند و دیرتر خسته می شوند.

3) یکی از عوامل تأمین آسایش فیزیکی کودکان استفاده از وسایل گرمایشی و سرمایشی است.

4) به پیشگیری از خطرات جانی و مالی کودکان در مراکز پیش از دبستان کمک می کند.

آشنایی همه افراد با خطرات ناشی از استفاده نادرست از این وسایل و چگونگی پیشگیری از حوادث، ضروری است.

خطرات احتمالی سیستم گرمایشی و سرمایشی

استفاده نادرست و رعایت نکردن اصول ایمنی در کاربرد وسایل گرمایشی و سرمایشی هر ساله باعث آمار قابل توجهی از حوادث در جامعه و در مراکز آموزشی استبروز حوادث مربوط به وسایل گرمایشی بیشتر مربوط به گازگرفتگی، آتش سوزی و یا برق گرفتگی (در صورت استفاده از وسایل برقی) است.

آتش سوزی و برق گرفتگی ناشی از وسایل گرمایشی و سرمایشی بیشتر در نتیجۀ رعایت نکردن اصول ایمنی در محل استقرار و نحوۀ استفاده وسایل و نقص در سیم کشی و کلید پریز وسایل برقی است.

بروز حوادث سرمایشی بیشتر مربوط به برق گرفتگی و آتش سوزی است.

پنکۀ ایستاده در مهدکودک و مراکز پیش دبستان به دلیل خطرات ایمنی، ممنوع است.

ایمنی سیستم های گرمایشی

همان طور که اشاره شد، با رعایت اصول ایمنی می توان از حوادث مربوط به وسایل گرمایشی پیشگیری نمود.

اصول ایمنی منبع احتراق درون ساختمان مانند بخاری ها، شومینه، یا پکیج شوفاژ دیواری و غیره شامل موارد زیر است:

نکات ایمنی دودکش ها

بیشترین دلیل بروز گازگرفتگی که 70 تا 80 درصد آن را شامل می شود، نقص در سیستم دودکش است. در این مورد به نکات زیر باید توجه شود:

• قبل از بهره برداری از دستگاه گرمایشی چه سیستم های مجزا و یا حرارت مرکزی مانند شوفاژها باید دودکش نظافت شود و از باز بودن مسیر دودکش از پشت بام تا وسیله مربوط اطمینان حاصل شود.
• دودکش ها در ناحیه منتهی به فضای باز باید حداقل 80 سانتی متر از مرتفع ترین نقطۀ ساختمان بلندتر باشند.
• دودکش ها در ناحیه منتهی به فضای باز باید مجهز به کلاهک باشند تا از افتادن اجسام داخل دودکش و همچنین کوران هوا مصون باشند.
• دودکش ها در ناحیه منتهی به فضای باز باید کاملاً محکم و مهار شده باشند تا در اثر باد و طوفان جدا نشوند و آسیب فیزیکی نبینند.
• قطر دودکش ها در ناحیه اتصال به وسیله گرمایشی و همچنین در فضای باز باید تا آنجا که ممکن است، به صورت مستقیم و بدون پیچ و خم نصب شوند.
• اگر لوله دودکش بخاری سرد باشد، دلیل آن خارج نشدن محصولات احتراق و گازهای سمّی از دودکش است. در این صورت باید ضمن رفع نقص، به طور موقت با باز کردن در یا پنجره، تهویه مناسب در محیط ایجاد کنید.

نکات ایمنی استفاده از وسایل گرمایشی شوفاژ یا تهویه مرکزی

نکات ایمنی در مراکز پیش از دبستانی که از شوفاژ یا تهویه مرکزی استفاده می کنند، شامل موارد زیر است:

• درهای اتاق تأسیسات باید فلزی و مناسب انتخاب و نصب گردد؛ به طوری که دو سوم قسمت پایینی برای ورود هوا به صورت مشبّک باشد.
• اتاق تأسیسات باید در محوطه یا همکف و حداکثر در طبقه منفی یک ساختمان در محل ایمنی به دور از کلاس های آموزشی و سالن های اجتماعات در نظر گرفته شود و در ورودی آن از طریق محوطه باشد و هیچ روزنه ای به داخل راهرو نداشته باشند.
• در صورت نیاز به نگهداری مایعات قابل اشتعال از قبیل گازوئیل، نفت و مانند آنها باید هر مخزن خارج از ساختمان و به دور از مواد قابل اشتعال و منابع حرارتی، در مکانی مناسب و خارج از ساختمان به صورت مدفون در زمین یا محصور شده به وسیله دیوار در ظروف فلزی درب دار و به اندازه میزان مصرفی نگهداری شود.

نکات ایمنی استفاده از وسایل گرمایشی برقی

نکات ایمنی وسایل گرمایش برقی مانند بخاری یا شومینه برقی، شامل موارد زیر است:

• در زمان خرید، به استاندارد بودن وسایل گرمایشی برقی و نوع آن توجه شود.
• از استقرار وسایل گرمایشی برقی در مجاورت پرده، مبلمان، البسه، تختخواب و دیگر وسایل قابل اشتعال اکیداً خودداری شود.
• در فواصل زمانی مناسب، دو شاخه و سیم برق وسایل گرمایشی از جهت پارگی و لهیدگی روکش، کنترل و بررسی گردد.
• محل استقرار بخاری برقی، با ثبات و محکم باشد تا احتمال واژگون شدن آن نرود و از دسترس کودکان دور باشد.
• بهتر است برای تأمین نیروی برق این وسایل از پریز جداگانه استفاده شود، زیرا استفاده از سه راهی و مانند آن، غیر اصولی و ناایمن است.
• عیب یابی و تعمیر وسایل برقی از جمله دستگاه های گرمایشی به افراد مجرب و متخصص سپرده شود.
• در هنگام ترک ساختمان و تعطیلی مراکز پیش از دبستان، فراموش نشود که حتماً اینگونه وسایل از پریز برق جدا شوند.

تجهیزات آتش نشانی

نکات ایمنی استفاده از تجهیزات آتش نشانی درمراکز پیش از دبستان شامل موارد زیر است:

• در فضاهای آموزشی باید خاموش کننده های دستی پودر گاز 6 کیلویی و گاز کربنیک 4 کیلویی به تعداد لازم و با فاصله حداکثر هر 12 متر یک دستگاه، نصب گردد. اگر ساختمان چندطبقه است، در همه طبقات باید کپسول آتش نشانی وجود داشته باشد.
• آموزش مربیان و کودکان به منظور آمادگی در استفاده مناسب و اصولی از امکانات و تجهیزات ایمنی و نحوۀ استفاده صحیح از وسایل گرمایشی در سطوح مختلف ضروری است.
• ضروری است قبل از احداث، تأسیس و بهره برداری از مراکز پیش از دبستان تأییدیۀ ایمنی از آتش نشانی اخذ گردد.

ایمنی سیستم های سرمایشی

وسایل سرمایشی مورد استفاده در ساختمان معمولاً به کولرهای آبی و گازی محدود می شود. البته در مناطق خوش آب و هوا و یا با وضع اقتصادی ضعیف ممکن است از پنکه های سقفی و یا ایستاده نیز استفاده شود.

در این مورد دو سری نکات قابل توجه است:

• نکات ایمنی مربوط به برق وسایل در ساختمان
• نکات ایمنی مربوط به سرویس دستگاه

نکات ایمنی در صورت استفاده از کولر یا پنکه

• مواقعی که کولر سرمای لازم را ایجاد نمی کند، پیش از هر گونه اقدام و یا برداشتن درب های کولر برای اطمینان بیشتر، بدنه کولر با فازمتر امتحان شود.
• هنگام سرویس کولر برای استفاده مجدد، حتماً کولر خاموش باشد.
• مسیر انشعاب سیم برق و سیم کشی را کنترل کنید تا از صحت آن مطمئن شوید.
• نصب و راه اندازی کولر باید توسط سرویس کار مجاز صورت گیرد و دفترچۀ راهنمای کولر مطالعه شود.
• سیم ارت منازل را به ترمینال سیم ارت کولر وصل کنید.
• وسایل سرمازا مثل کولر در سالن های مدرسه، با ارتفاع و حفاظ مناسب نصب باشد. کنجکاوی کودکانه در بچه ها باعث می شود که نقص عضو و حوادث دیگری ایجاد گردد.
• توجه شود، سیم برق وسایل سرمایشی بر روی دیوار یا زمین به صورت آزاد نباشد.
• پره های کولر یا پنکه در دسترس کودکان نباشند.
• از ریختن آب توسط شیلنگ یا پارچ روی پوشال ها جداً خودداری کنید، چون احتمال خطر برق گرفتگی یا سوختن الکتروموتور وجود دارد.
• کولر باید در محل بیرون از منزل مانند پشت بام و بالکن نصب شود، چرا که کولرهای آبی صددرصد با هوای بیرون کار می کنند و برای هوادهی بیشتر باید در سه وجه کولر فضای باز وجود داشته باشد.

کمک های اولیه مربوط به خفگی با گاز     CO2

هنگام وقوع گازگرفتگی لازم است کمک های اولیه زیر را انجام دهید:

• اولین و مهم ترین اقدام برای نجات فردی که دچار مسمومیت با مونوکسیدکربن و سایر انواع گازگرفتگی شده، رساندن اکسیژن و هوای تازه به فرد است؛ به همین دلیل به محض مشاهده فردی که دچار گازگرفتگیشده، باید پنجره ها را باز کرد تا هوای تازه سریعاً وارد اتاق شود و در صورت امکان، فرد گاز گرفته را به فضای باز منتقل نمود و یا به پنجره نزدیک کرد. همچنین لباس تنگی را که مانع رسیدن تنفس مناسب به فرد می شود، به سرعت آزاد شود.
• سپس منبع نشت گاز را باید شناسایی و قطع کرد و سریعاً با اورژانس 115 تماس گرفت. در این شرایط باید به زنان باردار، کودکان و سالمندان زودتر از سایر افراد آسیب دیده کمک شود.
• افرادی که به مصدومان کمک می کنند، خود نیز در معرض گازگرفتگی قرار دارند. توصیه می شود بلافاصله دستمالی مرطوب جلوی دهان و بینی خود بگیرند، تا دچار گازگرفتگی نشوند.
• تا رسیدن اورژانس هیچ خوراکی یا نوشیدنی به فرد گازگرفته داده نشود، چون به دلیل حالت تهوع احتمال خفگی بیشتر می شود.
• در مصدومان بی هوش خطر برگشت مواد به نای وجود دارد؛ به همین دلیل، این افراد باید به پهلوی چپ خوابانده شوند.
• افراد مسموم با گاز سمی منوکسیدکربن نباید در محیط سرد نگهداری شوند. تجویز دارو یا احیای قلبی ریوی در صورت ایست قلبی باید با توصیه پزشک انجام شود.

کمک های اولیه مربوط به آتش سوزی

آگاهی از عوامل ایجاد حریق، چگونگی پیشگیری از آن و کمک به مصدومان مواردی است که دانستن آن برای همه افراد مفید و ضروری است. هنگام وقوع آتش سوزی لازم است کمک های اولیه زیر را انجام دهید:

• آتش خیلی سریع انتشار می یابد؛ بنابراین باید بلافاصله با آتش نشانی و اورژانس تماس گرفته شود و تا آنجا که ممکن است، اطلاعات کاملی در مورد بروز حادثه ارائه شود.
• سعی شود که افراد از ساختمان خارج شوند.
• اطفای حریق با رعایت جوانب احتیاط صورت می گیرد.
• در صورتی که فرد مجهز به ماسک تنفسی نیست، به هیچ وجه وارد ساختمان آتش گرفته نشود.

نکته: سرعت عمل، هنگام رو به رو شدن با آتش سوزی برای نجات جان خود و مصدومان احتمالی، کاملاً حیاتی است.

فردی که برای کمک وارد ساختمان در حال حریق می شود، باید نکات زیر را رعایت نماید:

• ابتدا مطمئن شود برای نجات مصدوم جان خود را به خطر نمی اندازد.
• امدادگر طناب نجات را به کمر خود ببندد و آن را به دست یکی از حاضران بدهد.
• امدادگر، نشانه های قراردادی بین خود و کسی که طناب را به دست دارد، برقرار کند تا زمانی که علامت داد، فرد را بیرون بکشد. بهترین روش این است که طناب را به صورت دائم در حالت کشیده نگه دارد و در هنگام خطر آن را شل کند تا فرد متوجه خطر شود و فرد را بیرون بکشد.
• بستن دستمال خیس به دور دهان و بینی باعث محافظت امدادگران در برابر گاز یا دودهای سمی خواهد شد.
• امدادگر، مصدوم را بگیرد و با توجه به رعایت تمام جنبه های ایمنی به سرعت به سمت در خروجی بکشد. لباس آتش گرفته مصدوم را باید با استفاده از پتو، گلیم و یا کت خاموش شود.
• اگر لباس سوخته به پوست مصدوم چسبیده، سعی نشود آن را جدا کنند.
• اگر مصدوم هوشیار است، کاملاً از او مراقبت شود، زیرا ممکن است بر اثر نیم سوز شدن اشیای داخل اتاق، گاز کربن منواکسید در هوای اتاق پراکنده شده باشد و این امر بر هوشیاری مصدوم به تدریج تأثیر می گذارد.
• اگر تنفس مصدوم قطع شده بلافاصله تنفس مصنوعی شروع شود و سپس مصدوم به بیمارستان انتقال یابد.
• اگر فردی آتش گرفته است از الگوی توقف، انداختن روی زمین و چرخاندن استفاده شود. در صورت امکان قبل از اقدام به چرخاندن مصدوم، در یک پارچه کلفت یا پتو پیچانده شود.
• از وحشت زده شدن، دویدن یا بیرون رفتن مصدوم جلوگیری شود؛ زیرا هر گونه حرکت یا باد، مانند بادبزن به شعله دامن می زند.

ایمنی وسایل و تجهیزات آموزشی و بازی

بازی و اسباب بازی برای کودکان بسیار مهم است؛ به طوری که آنها بیشترین ساعات بیداری خود را به بازی و فعالیت می پردازند. کودکان زمان بازی را بسیار دوست دارند و این زمان را بر هر چیز دیگری ترجیح می دهند. بنابراین اسبا ب بازی باید از ایمنی و کیفیت لازم برخوردار باشد. به اعتقاد انجمن جهانی تعلیم و تربیت دوران کودکی، اگر اسباب بازی های کودکان به دقت انتخاب شوند، موجب ارتقای کیفیت بازی و رشد کودک می گردند. اما انتخاب نادرست آنها موجب ایجاد خطرات برای کودکان و گاهی حوادث جبران ناپذیری برای آنها می شود.

تعریف وسایل بازی ایمن

طبق تعریف، اسباب بازی به هر محصول یا ماده ای که برای کودکان و نوجوانان زیر 14 سال طراحی شده است، گویند. همان طور که اشاره شد، اسباب بازی در رشد توانایی های جسمی و فکری کودکان نقش مؤثری دارند. اما در صورتی که اسباب بازی ناایمن باشد، این وسیلۀ دوست داشتنی به یک عامل خطرآفرین برای کودکان تبدیل می شود.

ضرورت و اهمیت کنترل ایمنی وسایل بازی و آموزشی کودکان

آمار سازمان جهانی بهداشت در سال 2012 نشان می دهد که روزانه 2300 کودک در اثر حوادث جان خود را از دست می دهند. آمار حوادث سال 2014 کشور آمریکا نیز نشان دهندۀ سهم قابل توجه حوادث ناشی از اسباب بازی در مرگ یا صدمه کودکان است. از این رو توجه به ایمنی اسباب بازی برای بزرگترها، چه والدین کودکان و چه مربیان مهدکودک ها، باید در سرلوحه کارها قرار گیرد.

مهم ترین دلایل کنترل ایمنی وسایل بازی و آموزشی کودکان پیش گیری از بروز موارد زیر است:

• آسیب به کودکان به واسطه پارگی های ایجاد شده توسط لبه های تیز اسباب بازی
• خفگی در نتیجه بلعیدن قسمت های کوچک اسباب بازی
• آسیب های مکانیکی مانند افت شنوایی ناشی از سر و صدای زیاد
• زخم های عمیق ناشی از اجسام پرتاب شونده
• خفگی و سوختگی بر اثر اسباب بازی های قابل اشتعال
• نقص عضو یا مرگ کودکان

آنچه مسلم است، رخداد حوادث برای کودکان، علاوه بر زندگی کودک، خانواده و جامعه اطراف او را تحت تأثیر قرار می دهد. این حوادث، چه منجر به مرگ باشد و چه نقص عضو، در بیشتر موارد، زندگی کودک و خانواده را از روند طبیعی خارج می سازد.

ویژگی های ساختاری اسباب بازی ها

ویژگی های ساختاری اسباب بازی ها شامل شکل، اندازه، محیط یا سطح خارجی، فاصلۀ اجزا و حتی رنگ هستند. این ویژگی های ساختاری، تعیین کنندۀ بی خطر بودن اسباب بازی برای کودکان هستند.

خطرات وسایل بازی غیراستاندارد

خفگی و زمین خوردن ناشی از بازی با اسباب بازی ها، شایع ترین دلایل آسیب، جراحت و مرگ و میر مربوط به اسباب بازی های خطرناک است. اسباب بازی غیراستاندارد می تواند سلامتی کودک را به مخاطره بیندازد.

بریدگی:

اسباب بازی های زیر باعث بریدگی می شوند:

اسباب بازی های کشیدنی: نخ یا ریسمان این اسباب بازی ها که گره دارند و قطر آنها از 5/ 1 میلی متر کمتر باشد.

اسباب بازی های مستهلک شده: شکستگی و لبه های تیز و برنده این اسباب بازی ها باعث ایجاد بریدگی هستند.

اسباب بازی های پیچ و مهره ای: قسمت های تیز و برنده که بیرون زده شده اند، ایجاد بریدگی می کنند.

اسباب بازی های چوبی: اگر سطح چوب کاملاً صاف و صیقلی نباشد، تراشۀ چوب می تواند ایجاد بریدگی کند.

اسباب بازی های پلاستیکی: از جنس مواد شکننده، با کمترین ضربه شکسته شده و با ایجاد لبه های تیز و برنده، سلامتی کودک را به خطر می اندازند.

سوختگی:

اسباب بازی هایی که به نوعی از یک منبع حرارتی استفاده می کنند، ممکن است باعث سوختگی و صدمه به کودک شوند؛ بنابراین این دسته از اسباب بازی ها باید از دسترس کودکان دور باشد.

اسباب بازی های الکتریکی نباید با برق 220 ولت کار کنند و در صورت استفاده از کاهنده و تبدیل کننده ولتاژ، این قسمت باید بیرون اسباب بازی باشد.

شکستگی:

اسباب بازی هایی که بعد از بازی کودک به صورت پراکنده در روی زمین باقی مانده و جمع نمی شوند، ممکن است باعث زمین خوردن کودک یا اطرافیان او شوند و در نهایت آسیب دیدگی و شکستگی را به دنبال داشته باشد.

مسمومیت:

بعضی از وسایل بازی که دارای جنس و رنگ های غیراستاندارد و نامناسب هستند، ممکن است کودک را از طریق به دهان بردن دست آلوده به رنگ و یا خود اسباب بازی، دچار مسمومیت نمایند.

وسایل بازی که دارای باتری هستند و باتری مدت زیادی در وسیله مانده باشد به دلیل سولفاته شدن باتری و خروج مواد سمی باتری، ممکن است موجب مسمومیت کودک شوند.

خفگی:

کیسه های پلاستیکی موجود در بسته بندی اسباب بازی را نباید در دسترس کودکان قرار داد، چون ممکن است آن را به سر و صورت خود بکشند و خفه شوند. اجزای ریز جداشونده اسباب بازی ها و یا اسباب بازی های کوچک ممکن است موجب خفگی کودکانی شوند که آنها را به دهان فرو می برند.

بند و ریسمان در اسباب بازی ها نیز از اجزای مخاطره آمیز اسباب بازی به خصوص در کودکان کوچک تر است.

آسیب به اندام های حسی:

اسباب بازی هایی که صداهای بلند و گوش خراش دارند، می توانند به شنوایی کودک آسیب برسانند. به طور مثال به صدا درآوردن تفنگ در نزدیک گوش کودک به پرده گوش آسیب جدی می رساند.

اسباب بازی های پرتابی می توانند باعث آسیب به چشم کودک شوند.

نکته: خفگی عامل ایجاد یک سوم از این قبیل مرگ و میرها است و اکثراً به دلیل گیر کردن توپ و بادکنک در مجرای تنفسی ایجاد می شود. کودکان زیر 4 سال، بیش از سایرین در معرض خطر خفگی قرار دارند؛ چرا که تمایل بیشتری دارند تا اشیا به خصوص اسباب بازی ها را در دهان خود وارد نمایند.

آسیب به سلامتی روانی کودک:

اسباب بازی های خشونت آمیز ازجمله انواع تفنگ، تانک، مسلسل، شمشیر و غیره رفتارهای خشونت آمیز را در کودکان تقویت می کند و به سلامت روانی و روابط اجتماعی آنها با کودکان دیگر آسیب می رساند.

استانداردهای ایمنی اسباب بازی در مراکز پیش از دبستان

با توجه به اهمیت اسباب بازی در زندگی کودکان و خطراتی که یک وسیله اسباب بازی غیرایمن ممکن است برای سلامتی کودک ایجاد کند، در تمام کشورها استانداردهایی برای اسباب بازی ایمن وجود دارد.

دو نوع استاندارد در حوزه اسباب بازی تعریف شده است:

• استاندارد مشخصات فیزیکی اسباب بازی ها: مانند نداشتن لبه و نوک تیز، سایز اسباب بازی و سایز قطعات جداشونده و شکستنی بودن آنها
• استاندارد ویژگی ها و خواص شیمیایی اسباب بازی ها: مانند رنگ، جنس، مواد ترکیبی

نکات ایمنی مهم در مورد اسباب بازی

هر چند ضرب دیدگی، کبودی و خراشیدگی بخش طبیعی و اجتناب ناپذیر از بازی یک کودک ماجراجو است، اما نظارت برکودک و نیز انتخاب اسباب بازی ها و تجهیزات ایمن برای آنها، می تواند این خطرات را به حداقل برساند.

مهم ترین نکات ایمنی در اسباب بازی ها شامل موارد زیر است:

• اسباب بازی ها مانند توپ های کوچک، تیله ها، مهره های منچ و تاس باید از نقطه نظر خطر وجود قطعات کوچک و ایجاد خفگی مورد ارزیابی قرار گیرند.
• چشم ها و اجزای صورت عروسک یا حیوانات باید به اسباب بازی به خوبی چسبیده یا دوخته شده باشند، چون ممکن است کودک آن را با ناخن یا دندان کنده و باعث خفگی او شود.
• وجود بند و ریسمان در اسباب بازی می تواند موجب خفگی کودک شود؛ چون کودکان علاقه دارند بندها و ریسمان ها را به دور گردن خود اندازند. همچنین از وارد کردن سر خود به درون کیف یا کیسه های اسباب بازی لذت می برند؛ لذا استاندارد اسباب بازی وجود بند و ریسمان را برای کیف ها یا کیسه اسباب بازی با قطر دهانه بیش از 36 سانتی متر ممنوع کرده است و همچنین وجود بند و ریسمان با طول بیش از 22 سانتی متر را برای اسباب بازی هایی که برای کودکان زیر سه سال در نظرگرفته شده است، جایز نمی داند.
• بادکنک ها در اثر بلعیده شدن و یا ترکیدن در حین باد شدن، ممکن است مجرای تنفسی را مسدود کند و در اندک زمانی منجر به مرگ کودک شود. بر این اساس، استاندارد اسباب بازی علاوه برتعیین حداقل ضخامت پوسته بادکنک، درج اطلاعات و هشدارهایی را روی بسته بندی بادکنک الزامی دانسته است. بنابراین بادکنک باید تحت نظارت بزرگسالان استفاده شود.
• به منظور کاهش خفگی از قرار دادن عروسک های پر شده در تخت نوزادان پرهیز شود. همچنین بافت پارچه عروسک های پرشده نباید در حدی درشت باشد که مواد پرکننده از آن بیرون بیاید.
• اسباب بازی های پرتابی ممکن است باعث آسیب های چشمی و از جمله نابینایی کودک شود. توجه به این نکته بسیار حائز اهمیت است. استاندارد اسباب بازی وجود پرتابه ای که قطعه کوچک محسوب شود، جایز ندانسته است؛ زیرا پرتابه ای که از نوع قطعه کوچک است، خطر بروز آسیب های چشمی را افزایش می دهد.
• در بعضی از اسباب بازی ها ممکن است به دلیل تا شدن غیرمنتظره و ناگهانی اسباب بازی اعضای بدن کودک بین اجزای اسباب بازی گیر کند. مثلاً ممکن است در حالی که کودک برای نشستن روی کالسکه اسباب بازی یا رفتن داخل آن سعی می کند، دسته کالسکه جمع شود و گردن کودک را گیر بیندازد. بنابراین کالسکه های اسباب بازی باید تحمل وزن کودک را داشته باشند و در اثر وزن کودک فرو نریزند تا احتمال گیر کردن اندام کودک به حداقل برسد.
• در بعضی اسباب بازی ها ممکن است در اثر گیر کردن انگشت کودک در فضای پشت لولا، سوراخ های قابل دسترس، فنرها و یا زنجیرها و تسمه های اسباب بازی، انگشت کودک له شود. از این رو بین قسمت های ثابت و متحرک اسباب بازی نباید حفره یا سوراخ به اندازه ای باشد که انگشت یا اعضای بدن کودک در آن گیر کند. علاوه بر این، مربی کودک باید در بازی با وسایلی مانند دوچرخه که دارای چنین لولاهایی هستند، مراقب او باشد.
• در اسباب بازی های الکتریکی سوارشدنی، سیم ها و اجزای الکتریکی نباید آزاد باشند تا در حین حرکت با اجزای متحرک درگیر نشوند. چنین اسباب بازی هایی نباید بیش از 8 کیلومتر بر ساعت، سرعت داشته باشند.
• در اثر افتادن کودک روی برآمدگی های بعضی اسباب بازی ها مثل لوله های محافظ یا اجزای آن سخت مانند فرمان دوچرخه اسباب بازی، ممکن است کودک صدمه ببیند. چنین قسمت های برآمده ای باید دارای محافظ باشند.
• برای جلوگیری از آتش سوزی، اسباب بازی هایی که دارای باتری شارژی هستند؛ نباید در حین استفاده از اسباب بازی شارژ شوند. همچنین نباید از اسباب بازی برای شارژ کردن باتری های دیگر استفاده کرد.
• اسباب بازی هایی که کودک ممکن است آن را به دهان ببرد، مثل سازدهنی یا دندان گیر که در اثر بزاق دهان یا عرق بدن، پوست یا دهان کودک را رنگی می کند، باید از موارد استاندارد باشد، چون باعث مسمومیت کودک می شود.
• اگر در ساخت اسباب بازی فنر به کار رفته است، باید در بدنۀ اسباب بازی جای داشته باشد؛ به طوری که اگر از جای خود در رفت، به دست و صورت کودک آسیب نرساند.

موارد ایمنی اسباب بازی کودکان برای گروه سنی مختلف با یکدیگر متفاوت است. کودکان زیر سه سال بنا بر مقتضیات این گروه سنی، اجسام را درون دهان قرار می دهند و ممکن است در اثر وجود قطعات کوچک در اسباب بازی و یا ایجاد قطعه کوچک در طول استفاده از آن، دچار انسداد مجرای تنفس شوند و جان خود را از دست بدهند.

کمک های اولیه مربوط به خفگی

استفاده از لقمه های غذایی بزرگ و جامد یا اسباب بازی ریز و کوچک، لغزیدن زیر آب داخل وان حمام یا استخر و یا گیر کردن داخل طناب کشی یا نوارهای پرده می تواند باعث خفگی کودک شود. کمک به موقع به کودک موجب نجات او می شود.

کمک های اولیه، در خفگی ها شامل موارد زیر است:

• خارج کردن جسم خارجی از دهان و راه تنفسی
• برقراری تنفس

فایل پی دی اف همین مطلب را می توانید از طریق باکس دانلود در زیر دانلود کنید.

[dai_button btn-label=”برای دانلود کلیک کنید” popup-title=”دانلود فایل ایمنی و بهداشت در مدارس و مهد کودک ها” popup-content=”کلیک کنید” download-id=”95iwg02z7fbum8a3b0ek” popup-image=”https://hsedatacenter.ir/wp-content/plugins/download-after-info/assets/img/dai-image.jpg” button-color=”#fea000″ button-title-color=”#ffffff” button-border-radius=”3″]